Kasteel Gaasbeek wil uit de klauwen van de Tijd

Kasteel van Gaasbeek vernieuwt grondig om oud en nieuw te verbinden

De Restauratie van het Kasteel van Gaasbeek vergt veel tijd en vakmanschap. Foto ©Kasteel van Gaasbeek

Het Kasteel  van Gaasbeek sluit op 31 augustus 2020 om de restauratie mogelijk te maken. Sommige onderdelen van het Masterplan  Restauratie zijn al uitgevoerd of in uitvoering. Daarover meer in een volgende bijdrage. Maar het grootste werk vergt dus deze sluiting.

Net buiten Brussel, middenin de glooiende heuvels van het Pajottenland troont het Kasteel van Gaasbeek. De middeleeuwse burcht kende een bewogen geschiedenis en evolueerde van strategisch bolwerk naar riant buitenverblijf. De graaf van Egmond was een van de bekendste eigenaars. Het huidige gebouw kreeg zijn romantische restyling op het einde van de negentiende eeuw dankzij de excentrieke markiezin Arconati Visconti. Zij richtte het kasteel in als museum voor haar enorme kunstcollectie en bespeelde het als historisch theaterdecor. De droomburcht die toen ontstond, heeft ook nu nog iets van een tijdmachine. U dwaalt hier door historiserende interieurs en ontdekt wandtapijten, schilderijen, meubilair, beelden en andere waardevolle objecten.

Een bezoek aan het kasteel prikkelt al uw zintuigen. Verrassende tentoonstellingen met hedendaagse kunstenaars geven ons erfgoed een gedurfde twist.

Het kasteelpark met zijn eeuwenoude bomen, vijvers, dreven, kronkelende paden en her en der opgetrokken historische gebouwen, vormt een gedroomde plek voor onthaasting. In het domein bevindt zich ook de unieke museumtuin, waar oude fruit- en groentesoorten gekoesterd worden.

De  uitdaging

Foto Kasteel Gaasbeek Tes Thibaut©

Hoe houd je een eeuwenoud kasteel, letterlijk en figuurlijk opgetrokken uit diverse historische lagen, springlevend?  En hoe haal je een inmiddels bijna 100 jaar oud museum in datzelfde kasteel uit de klauwen van de Tijd?  Hoe presenteer en ‘vertaal’ je het op een verrassende, dynamische en zo toegankelijk mogelijke manier voor een groot en internationaal publiek?

Vertrekkend vanuit die vragen presenteerden Bogdan & Van Broeck Architects in 2014 het eindrapport van het Masterplan voor het Kasteel van Gaasbeek, dat zij in opdracht van het Departement CJSM (Fonds voor Culturele Infrastructuur) uitwerkten.

Hierin vind je  de volgende ambities:

 - de volledige restauratie van de historische kasteelinterieurs en van de beschermde gebouwen in het park; een grondige update van het ensemble

· - het kasteel zo toegankelijk mogelijk maken, ook voor mensen met een beperking (rolstoelgebruikers, blinden en slechtzienden, …)

·  - een nieuw concept uitwerken voor de presentatie van de collectie

·  - een nieuw gebouw voor onthaal en ticketing, museumshop, administratie, archief, bibliotheek en depot.

Visie

De onderliggende visie voor het Masterplan is een permanent proces van verandering en zelfbevraging . Dit houdt in dat het kasteel en zijn parkdomein niet als ‘bevroren’, statische elementen worden beschouwd, maar als een "work in progress" dat voortdurend evolueert.

Concreet betekent dit dat wanneer ingrepen nodig zijn in het kasteel, ervoor geopteerd wordt om de  historische setting te versterken en aan te vullen. Zo kan een lift die het kasteel toegankelijk maakt voor rolstoelgebruikers deels doorzichtig zijn, waardoor de bezoeker een beeld krijgt van bouwlagen, muurdikte en gebruikte materialen.

Een belangrijke vraag was verder extra ruimte te creëren in de vorm van open depots, een ontvangstzaal waarin onder meer de rijke gipscollectie van het kasteel getoond kan worden, een polyvalente ruimte, een tearoom en een tot nu toe ontoegankelijke neogotische torenkamer open te stellen. De complexe, haast labyrintische ‘binnenstructuur’ van het gebouw zorgde meteen voor een andere uitdaging: die van een logische, flexibele route door het museum.

Daarnaast is klimaatbeheersing in dit eeuwenoude gebouw geen gemakkelijke opdracht. In samenwerking met architecten, ingenieurs en scenograaf werd hiervoor een scenario uitgewerkt dat het binnenklimaat optimaliseert zonder de historische interieurs te beschadigen of te verstoren.